https://youtu.be/tvfqSWnGM1Y
เรื่องย่อบุพเพสันนิวาส ตอนที่ 13
“แม่มากับใคร...คุณยายล่ะคะ”
สิปางหันไปทางประตู ยายนวลยืนยิ้มกว้างอยู่ เกศสุรางค์โผเข้าไปกอดยายร่ำไห้ สิปางเข้ามาร่วมกอด ถามลูกเสียใจหรือที่แม่กับยายมาหา เธอส่ายหน้าบอกดีใจที่สุด สามคนแม่ลูกและยายพร่ำบอกความคิดถึงต่อกัน แม่กับยายยิ้มไม่มีน้ำตาสักหยด
“แม่รู้ว่าเกศคิดถึงแม่ คิดถึงคุณยาย แล้วก็คิดถึงใครอีกบางคนที่เขาอยู่แสนไกลแต่เขามาหาเกศไม่ได้ แม่ถึงมาหาเกศไง”
เกศสุรางค์หันมากอดแม่แนบแน่นขอให้อยู่ด้วยนานๆ สิปางบอกเดี๋ยวแม่กับยายก็ต้องกลับไปใส่บาตร หญิงสาวอ้อนยายนวลขอให้หยุดใส่หนึ่งวัน แต่ยายนวลบอกว่า
“ไม่ได้หรอกลูก พ่อเรืองฤทธิ์เขาคอย...” ขาดคำทุกอย่างก็มลายหายไป
รุ่งเช้า เกศสุรางค์ตื่นขึ้นมาด้วยสีหน้าหมองเศร้า จะต้องไปเรียนการเรือนกับจำปา...เกศสุรางค์เห็นมีอุปกรณ์คือตะคันกับทวน และดินสอพองที่ซื้อมาจากละโว้ ตากแห้งแล้ว
“ข้าจักสอนออเจ้าอบร่ำแป้งดินสอพอง อบร่ำนี้ ต้องทำซ้ำๆสามวัน ตัวแป้งจักดูดเอากลิ่นหอมเข้าไปทำให้หอมทน แลต้องอบด้วยดอกไม้สดอีกสามวันจักได้หอมยิ่งขึ้นไป”
จากนั้นจำปาก็ให้เอากำยาน อบเชย กานพลู เปลือกชะลูด ลูกจันทร์ น้ำตาลทรายแดง ไม้จันทน์หอม และไม้กฤษณา ใส่ครกตำให้แหลกละเอียด แล้วเปิดโถเคลือบที่ใส่ชะมดเช็ด ลักษณะคล้ายขี้ผึ้งสีเหลืองๆ โดยสอนว่า ต้องฆ่าชะมดเช็ดด้วยน้ำมะกรูดหรือผิวมะกรูดสับละเอียดลนไฟใส่ลงไปให้สะตุฆ่าพิษ ชะมดจะละลายตัวแล้วจึงเอาไปผสมกับเครื่องร่ำที่ตำได้ในอ่างเคลือบ
“เอาทั้งหมดที่ตำได้มาผสมกับชะมดเช็ดหอมๆ มันจะหอมมาก เอาตะคันกับทวนมา...ตะคันวางข้างบน ทวนนี่วางตั้ง ผ้าขาวบางปิดอ่าง เราเรียกว่า แป้งร่ำกระแจะจันทร์”
เกศสุรางค์สูดกลิ่นหอมอย่างชื่นใจ จำปาย้ำว่าเป็นแม่หญิงจะออกเรือนต้องทำให้เป็นทุกอย่าง เพลาสั่ง บ่าวไพร่จักได้ไม่อายใคร อาหารต้องรู้จักปรุงแต่งทั้งคาวหวาน จักผูกมัดใจชาย ทุกอย่างล้วนเป็นเสน่ห์ของแม่หญิง...เกศสุรางค์ยิ้มรับคำ จำปาใจอ่อนเอื้อมมือไปลูบหัวอย่างเอ็นดู แต่พอเกศสุรางค์เอ่ยปากขอไปเยี่ยมจันทร์วาด ก็หดมือกลับทันที
จำปามองปริกอย่างอ่อนใจกับปากของนาง ก่อนจะหันมาบอกการะเกดว่า ไปแล้วอย่าเถลไถลหรือก่อเรื่องที่ไหนอีก กำชับผินกับแย้มให้ดูแลนายให้ดี ทั้งสองก้มหัวรับคำ
เกศสุรางค์มาถึงเรือนของจันทร์วาด เห็นอุบะห้อยอยู่ทั่วเรือนก็ชื่นชมช่างมีฝีมือสุดยอดพร้อมยกนิ้วโป้งให้ ผินกับแย้มยกตาม จันทร์วาดกับบ่าวมองงงๆ...จันทร์วาดดักคอว่า ฟังภาษาเธอไม่รู้ความ แต่คิดว่าคงไม่ได้มาเพียงชื่นชมอุบะ เกศสุรางค์ยิ้มร่าที่นางรู้ทัน
ก่อนอื่นเกศสุรางค์แกล้งบอกว่าหิวหนมเพื่อจะให้บ่าวของจันทร์วาดออกไป แต่จันทร์วาดฟังไม่เข้าใจ เกศสุรางค์จึงพูดใหม่ว่า หมายถึงขนม จันทร์วาดจึงหันไปสั่งบุญกับเหมือนไปจัดเตรียม...ผินกับแย้มรู้งาน คลานถอยออกไปเช่นกัน เกศสุรางค์พูดกับจันทร์วาดทันทีว่า
“ข้าจะมาบอกว่า ขุนเรืองตอนนี้กินไม่ได้นอนไม่หลับ งานการไม่ได้ทำ ตรอมใจสุดๆ” พอเห็นสีหน้านิ่งเฉยของจันทร์วาด ก็ถามย้ำ “แม่หญิงไม่เชื่อข้าเหรอ”
“เชื่อ ไม่มีเหตุผลให้ไม่เชื่อ” เกศสุรางค์ถามทำไมทำหน้าอย่างนั้น “เพราะข้ามิเข้าใจว่าเหตุใดขุนเรือง จึงต้องให้ออเจ้ามาบอกข้า ข้ารับไมตรีขุนเรืองแล้ว มิได้ตัดรอนใดๆ”
เกศสุรางค์ชะโงกหน้ามากระซิบว่าขุนเรืองไม่รู้ จันทร์วาดติง ทำไมต้องยื่นจมูกเข้ามาในเรื่องที่มิใช่เรื่องของออเจ้า
“เพราะข้ารู้ว่าแม่หญิงจะต้องเชื่อแม่ของแม่หญิง ข้าต้องมาบอกแม่หญิงว่า นี่คือชีวิตของเรา เราต้องกำหนดเอง เรารักคนนี้อย่ามาบังคับให้เราแต่งกับคนอื่น เพราะคนที่จะเข้าหอคือเรา เราต้องเลือกเอง อย่ายอมให้เขาจับเราใส่ถุงชนกับใครเป็นอันขาด...ทำหน้าดีๆ บุญกับเหมือนมาแล้ว” เกศศุรางค์เห็นหน้าจันทร์วาดเหวอ กับภาษาแปลกแต่คิดว่าพอจะเข้าใจความหมาย
“ข้าควรทำอันใดล่ะ” จันทร์วาดกระซิบถาม
“โอเค...จะบอกให้...” เกศสุรางค์กระซิบว่าควรทำอย่างไรบ้าง จันทร์วาดตั้งใจฟังเต็มที่ พอเกศสุรางค์ จะกลับ จันทร์วาดเดินมาส่ง บุญกับเหมือนตามติด
เกศสุรางค์กระเซ้า เวลาไปเวจสองคนนี้ตามไปด้วยไหม สองบ่าวทำหน้างง จันทร์วาดจึงไล่สองบ่าวขึ้นเรือนไปก่อน แล้วหันมาบอกเกศสุรางค์ว่า สิ่งที่แนะนำตนไม่กล้าทำ เกศสุรางค์พูดยุให้กล้า จันทร์วาดขำ
“ข้าก็งงเหมือนกัน เอางี้...ถามหน่อยเถอะแม่จันทร์วาดรักขุนเรืองไหม” จันทร์วาดตอบว่ารัก “แมนมาก ถ้ารักนะต้องทำ...คิดดูนะข้าไม่ได้ให้ทำอะไรเยอะแยะเลย แค่เนี้ยแลกกับได้ขุนเรืองมาครอบครอง คุ้มสุดๆ...ไม่เชื่อก็คอยขันหมากจากใครก็ไม่รู้ไปเถอะ อาจจะขาเป๋ ตาเหล่ แถมปากเหม็นอีกด้วย...ตามใจนะ ข้าไปล่ะ” เกศสุรางค์อ่อนใจเห็นสีหน้านิ่งเฉยของจันทร์วาด
พอเดินมาลงเรือ เกศสุรางค์บ่นกับผินกับแย้มว่าไม่สำเร็จ สองบ่าวทำท่าคอตกทิ้งแขนผิดหวังอย่างมาก เกศสุรางค์ขำว่าเว่อร์เกินไป ทั้งสองจึงลดท่าลง จันทร์วาด มองตามอย่างครุ่นคิด พอกลับเข้าเรือน บุญกับเหมือนพอจะรู้ว่าเกศสุรางค์มาบอกให้แม่นายพวกตนทำอะไร ก็เตือนว่าอย่าทำ เกรงต่อบาป จันทร์วาดรับว่าตนก็กลัว แต่สองบ่าวหวั่นใจเพราะเกศสุรางค์จะมายุทุกวัน
ด้านผินกับแย้มสงสัยทำไมแม่นายต้องไปเรือนจันทร์วาดทุกวัน เกศสุรางค์ร้องเป็นเพลง
“น้ำหยดลงหินทุกวันหินมันยังกร่อน แต่หัวใจอ่อนๆ...จะทนได้ไง จริงฤาไม่”
และแล้ววันต่อมา เกศสุรางค์ก็มาย้ำกับจันทร์วาดอีกจริงๆเพราะรู้ว่าเธอไม่กล้า แต่ด้วยเป็นห่วงขุนเรืองจะตรอมใจตายเสียก่อน จึงต้องมาตอกย้ำทุกวัน จันทร์วาด ชักวุ่นวายใจ แต่สองบ่าวบุญกับเหมือนก็คอยสะกิดเตือนว่าอย่าทำ มันบาป
วันต่อมาจำปาเริ่มสงสัยทำไมการะเกดต้องไปเรือนจันทร์วาดทุกวัน จึงเรียกผินกับแย้มมาถาม
เกศสุรางค์เห็นเช่นนั้นก็รีบจ้ำมาลงเรือ สั่งจ้อยพายไปทันทีไม่รอสองบ่าวคู่กาย จ้อยลังเล เธอจึงหยิบพาย จ้อยคิดว่าจะพายเอง แต่นางกลับจะแพ่นกบาลเขา จ้อยจึงรีบพายไปอย่างรวดเร็ว
เมื่อประจันหน้ากับจันทร์วาด นางขอร้องให้หยุดบีบคั้นเสียที เกศสุรางค์จึงพูดเป็นครั้งสุดท้ายว่า ถ้าอยากฆ่าขุนเรืองให้ตายทั้งเป็นก็ตามใจ จันทร์วาดหน้าเสีย เกศสุรางค์บ่น
“มันอะไรนักหนาแม่จันทร์วาด แค่แกล้งทำเป็นป่วยหนัก ข้าวปลาไม่กิน ไม่พูดไม่จาปล่อยตัวทรุดโทรม แล้วบ่นว่าอยากตาย...อยากตาย แค่เนี้ยทำไม่ได้”
จันทร์วาดว่าโกหกเป็นบาป เกศสุรางค์ปลอบว่าแบบนี้เรียกว่าโกหกขาว ทำเอานางงุนงง
เช้าวันใหม่ จำปาเห็นการะเกดออกมาจากห้องก็ถามจะไปอีกหรือ นางกลับเดินมานั่งร่วมวงช่วยทำงาน ปริกเหล่มองแขวะว่าน่าปวดกบาล สงสัยไปก่อเรื่องไว้จนจันทร์วาดไม่ต้อนรับ
ในขณะเดียวกัน เรือนคุณหญิงนิ่มกำลังต้อนรับขุนนางระดับสูง ที่พาเถ้าแก่มาสู่ขอจันทร์วาดให้ลูกชายที่ขี้เหร่ตัวเตี้ยหัวล้านอย่างที่เกศสุรางค์คาดเดาไว้ ขุนนางผู้นี้ไม่รังเกียจฐานะของสองแม่ลูก...คุณหญิงนิ่มดีใจรีบมาบอกลูกสาวในห้องเมื่อทุกคนกลับไป แต่พอเห็นลูกนอนซมไม่สบาย แถมยังบ่นว่าอยากตาย...อยากตายก็ตกใจ
ด้านเกศสุรางค์ให้จ้อยไปตามขุนเรืองมาพบ กว่าเขาจะมาได้ เธอต้องบ่นว่าเขาบื้อพอกับเรืองฤทธิ์จริงๆ... แล้วสาธยายถึงแผนการให้ฟัง ย้ำว่างานนี้เขาต้องลงทุนหน่อย ขุนเรืองทำตามคำแนะนำ หอบข้าวของมาเยี่ยมคุณหญิงนิ่มมากมาย คุณหญิงแววตาวูบดีใจแต่ยังวางท่าปั้นปึ่ง
มีคนฝรั่งมาคุยกับฟอลคอนที่บ้านท่าทางเคร่งเครียด มารีแอบฟังแล้วต้องใจหาย...วันต่อมา มารีรีบมาหาเกศสุรางค์ บ่าวไพร่ในเรือนมองอย่างไม่เคยเห็นฝรั่งมาก่อน จำปารับไหว้แล้วต้องปรามบ่าวให้เลิกมอง ปริกแอบนินทาว่าแต่งตัวกะรุงกะรัง จำปาสัพยอกให้ปริกลองแต่ง
“อุ๊ย...อายผีสางเทวดา แค่คิดก็ก้าวไม่ออกละเจ้าค่ะ” ปริกหัวเราะน้ำหมากย้อย
จำปาแย็บถามสังเกตอะไรบ้างไหมว่านางมีสีหน้ากังวลใจ คงเอาเรื่องผัวมาใส่หูการะเกดอีก ปริกสงสัยหน้าที่ใหญ่โตจะมีเรื่องกังวลอันใด จำปาเอง ก็อยากรู้
เกศสุรางค์พามารีมาคุยในที่ลับตาคน แล้วต้องตกใจเมื่อรู้ว่าฟอลคอนคุยกับฝรั่งว่าคณะทูตกลับมาครานี้ จักนำทหารมาด้วยหกร้อยคน ช่วงนี้ขุนหลวงประชวรบ่อย พวกข้าราชการแบ่งเป็นฝักเป็นฝ่าย ทั้งฝ่ายเจ้านายก็แบ่งเป็นกลุ่มเป็นพวก เกศสุรางค์ถามอย่างกังวล
“ฝ่ายเจ้านายมีใครบ้างตองกีมาร์ พระปีย์ใช่ไหม”
“เจ้าฟ้าอภัยทศ พระอนุชาอีกฝ่ายหนึ่ง”
เกศสุรางค์รู้ว่าอีกฝ่ายคือพระเพทราชากับหลวงสรศักดิ์ แล้วย้อนถามว่าฟอลคอนคิดทำการอะไร มารีส่ายหน้าไม่สบายใจเลย ถ้าการเกลี้ยกล่อมผู้คนให้มานับถือพระผู้เป็นเจ้า ต้องใช้เลือดเนื้อมาแลกมันไม่ถูกต้อง และตนเกรงว่าฟอลคอนจักมิได้ศรัทธาพระเจ้าอย่างแท้จริง สิ่งที่เขาต้องการคืออำนาจเงินทอง เท่านั้น...เกศสุรางค์หยั่งเชิงถามว่าฟอลคอนเป็นคนนัดแนะให้ทหารฝรั่งเศสมาหรือเปล่า มารีไม่รู้แต่ที่แน่ๆ คือตนยึดมั่นในความถูกต้อง“เจ้ารู้หรือไม่ว่าสิ่งที่เจ้าพูดมาทั้งหมดจักเป็นการว่าร้ายต่อผัวเจ้าได้ เพราะฉะนั้นเจ้าต้องรู้ความให้จริงนะแม่มารี...เอาเถิด กว่าคณะทูตจักเดินทางกลับก็คงพอทำกระไรได้บ้าง หากเจ้าสามารถพูดจาดีๆเกลี้ยกล่อมผัวเจ้าให้อยู่ในทางที่ดีงามได้ ก็เป็นการดีกับเจ้านะ ออเจ้าเองก็นับถือในพระผู้เป็นเจ้า พระองค์สอนถึงความรัก แม้แต่ความรักที่ให้กับศัตรู แต่เขาเป็นผัวเจ้าเชียวหนา บางทีความรักอาจจักช่วยลดความเห่อเหิมในจิตใจของเขาได้ ข้าอยากให้เจ้าเอาไปคิดดู”
“เจ้าพูดว่าเขาเห่อเหิม เจ้ารู้มาว่าผัวข้าจักทำสิ่งใดไม่ดีใช่ไหม แม่การะเกด”
“มิใช่ข้าหรอกแม่มารี พระยาวิไชยเยนทร์ผัวเจ้ามีอำนาจนักเพลานี้ ใครๆก็ย่อมสงสัยว่าเขาจะทำอะไร แน่นอนไม่มีใครคิดว่าเป็นในทางดี ยิ่งถ้ารู้ว่าเขาให้ทหารฝรั่งเศสมาตั้งมากมายแบบนี้ก็ต้องทำอะไรที่ต้องใช้กำลัง”
มารีกังวลในเรื่องนี้ถึงได้มาบอก ไม่อยากให้ถึงเลือดถึงเนื้อถึงความตาย เกศสุรางค์จึงขอให้มารีจับตาดูฟอลคอนไว้ อย่าให้ทำอะไรที่ไม่ดีต่อบ้านเมือง
“ถ้าเจ้ายึดมั่นความถูกต้องนะแม่มารี ต่อไปเจ้าจะไม่อายฟ้าอายดิน ใครจะรู้ว่ามันอาจทำให้เจ้ามีชื่อจารึกไว้...ต่อไปอีกเป็นสิบเป็นร้อยปี อาจยังมีคนจดจำเจ้าได้ไม่ลืม” เกศสุรางค์พูดทำนองรู้กาลข้างหน้า แต่ไม่สามารถบอกได้ มารีรู้สึกเลื่อมใสความคิดของการะเกด
พอมารีกลับไป เกศสุรางค์ก็นำความมาบอกออกญาโหราธิบดี...วันต่อมาระหว่างรอเข้าเฝ้าขุนหลวง ออกญาโหราธิบดีเล่าเรื่องที่มารีบอกให้พระเพทราชากับ
หลวงสรศักดิ์ฟัง สองพ่อลูกเชื่อว่าฝรั่งสัญชาติไพร่อย่างฟอลคอนต้องคิดไม่ซื่อแน่
หลายวันผ่านไป ปริกกลับจากตลาดเห็นบ่าวไพร่ทำอาหารกันอย่างขะมักเขม้นไม่สนใจ จึงเปรยว่าถ้าตนบอกว่าขุนศรีวิสารวาจากลับมาคงจะตื่นเต้นกัน พริบตาเดียวทุกคนในครัววิ่งพรวดออกไป เหลือปริกยืนโด่เด่อยู่คนเดียว
ไม่ฟังคำทัดทานของผินกับแย้ม พอเจอจำปาจึงโดน
เล่นงานว่าทำแบบนี้มีแต่ผู้หญิงงามเมือง หญิงสาวโต้เถียงว่าเรารู้แก่ใจว่าเราไม่ใช่ เดินอยู่แต่ในบ้านไม่เสียหายอะไร จำปาสะอึกที่โดนย้อนลมขึ้นเรอเอิ้กๆ...
บ่ายคล้อย ออกญาโหราธิบดีกับจำปานั่งรอคอยด้วยท่าทางพยายามสงบความตื่นเต้น ปริกเดินแทรกบ่าวไพร่เข้ามานั่งแทบเท้าจำปาสีหน้าเซ็งทำนองไม่มีใครรอ เกศสุรางค์เองก็ตื่นเต้นพึมพำว่าหมอนของตนป่านนี้จะเน่าแค่ไหน ทันใดขุนศรีวิสารวาจาเดินขึ้นเรือนพร้อมกับกอดห่อหมอนมาด้วย สบตาเกศสุรางค์ด้วยแววตาระยับ บ่าวไพร่เห็นแล้วอมยิ้มตามๆกัน
ขุนศรีวิสารวาจาเข้ามากราบพ่อกับแม่ เกศสุรางค์ทักว่าเขาดูขาวขึ้น ท่านขุนหันมาเผชิญหน้า บอกทางโน้นไม่มีแดด มีแต่ลมหนาว ว่าแล้วกอดกระชับหมอน
ให้เห็น หญิงสาวสะเทิ้นอายเสียเอง จำปาแทรกว่าให้การะเกดไปจัดของว่างและน้ำชาให้ท่านขุน
ระหว่างที่เกศสุรางค์จัดวางของว่างและน้ำชาตรงมุมหนึ่ง ขุนศรีวิสารวาจานั่งจ้องมองแล้วเอ่ยขึ้นว่า “ออเจ้าดูสมบูรณ์ขึ้นหนา มิผอมเกร็งอย่างแต่ก่อน”
“หือ...แปลว่าอ้วนเหรอเจ้าคะ” เกศสุรางค์ก้มสำรวจตัวเอง
“มิอวบอ้วนดอก มีน้ำมีนวลกำลังงาม”
“แหมใจหายเลย คุณพี่เป็นกระไรบ้างเจ้าคะ เจ็บไข้บ้างไหมเจ้าคะ อากาศหนาวอย่างนั้น”
“มิเป็นอันใดดอก คงเพราะได้เสื้อบุนุ่นของออเจ้าจึงอุ่นสบายดี ข้ามีบางสิ่งจักให้ออเจ้าด้วยหนา” ท่านขุนส่งกล่องไม้สลักลวดลายแบบฝรั่ง
เกศสุรางค์ตื่นเต้นคาดว่าเป็นเครื่องเพชรราคาแพงหรือน้ำหอมเมืองฝรั่ง แต่พอเปิดกล่อง กลับเห็นสมุดแบบเมืองนอก ก็ทำหน้าผิดหวังงงๆ ท่านขุน
แย็บว่ามิได้หอบนางฝรั่งมาหรือยุ่งเกี่ยวกับนางฝรั่งคนใดเลย หญิงสาวบิดมือเขินอายพึมพำว่า...น่ารัก
พอได้กลับเข้าห้อง เกศสุรางค์ก้มหน้าก้มตาอ่านสมุดที่ท่านขุนให้ เป็นบันทึกเรื่องราวที่อยู่ฝรั่งเศส แม้ลายมือนั้นจะอ่านยากก็พยายาม...1 กันยายน จ.ศ. 1048 กำหนดการให้เข้าเฝ้าพระเจ้าหลุยส์ที่ 14 ที่ท้องพระโรงใหญ่พระราชวังแวร์ซาย ในห้องกระจกเป็นห้องหินอ่อนมีหน้าต่างบุด้วยกระจกเจียระไนสูงแต่พื้นจดเพดานด้านละ 17 บาน
“โห...นับด้วยเชื่อเขาเลย...ระย้าแก้วเจียระไน อะไร...อ๋อ แชนเดอเลียร์ จุดเทียนสว่างไสวห้อยย้อยจากเพดาน สวยงามแพรวพราวไปทั้งห้อง สมชื่อห้องกระจก...โถ จดมาละเอียดลออนะพ่อคุณ...พอกรมวังเบิกตัวคณะทูต ท่านราชทูตคุกเข่านำคณะคลานเข้าไป พนมมือถวายบังคมแบบเบญจางคประดิษฐ์” เกศสุรางค์เงยหน้าระลึก “คุณพี่ขุน...ข้าเคยเห็นในรูปภาพเหมือนอย่างนี้ ทุกคนแต่งเต็มยศใส่ลอมพอก
ด้านหน้าห้อง ผินกับแย้มคุยกันว่าแม่นายจะอ่านอย่างนี้ทั้งคืนหรือไม่ แล้วอดปลื้มปริ่มว่าท่านขุนรักแม่นายเหลือเกิน ถึงขนาดบันทึกมาอยากให้นางได้เห็นอย่างที่ท่านเห็น
ด้านขุนศรีวิสารวาจาเห็นออกญาโหราธิบดีมีท่าทางป่วยไข้ก็ถามไถ่อย่างห่วงใย ท่านบอกสามวันดีสี่วันไข้มิเป็นกระไรมาก แล้วเปรยว่าลูกไปเกือบสองปี ที่นี่มีเรื่องมากมาย “เกิดกบฏมักกะสันของพวกแขกจาม หากแต่พระวิไชยเยนทร์ผัวนางตองกีมาร์ได้กำราบเสียสิ้น อำนาจฝรั่งผู้นั้นเริ่มล้นเหลือ สึกพระไปสร้างป้อมสร้างกำแพงเสียมากมาย พระเจ้าอยู่หัวทรงประชวรบ่อยครั้ง ก็มีเพียงพระวิไชยเยนทร์แลพระปีย์ที่พระองค์ท่านทรงเรียกหาให้เข้าเฝ้า” ขุนศรีวิสารวาจาแปลกใจว่าใคร ออกญาบอกว่ายศใหม่ที่ฟอลคอนได้รับหลังจากปราบกบฏมักกะสัน ท่านขุนนึกได้ว่าเคยได้ยินการะเกดพูดชื่อนี้ ออกญาสบตาลูกอย่างฉุกคิดบางอย่าง
ค่ำนั้นเกศสุรางค์ยืนยิ้มมองจันทร์ คิดถึงคำพูดของท่านขุนที่ว่า มิได้หอบนางฝรั่งมาแลมิได้ยุ่งเกี่ยวกับนางฝรั่งคนใด คิดแล้วก็ทำท่าเขินพึมพำ “บื้อจัง แต่ก็...น่ารักเป็นบ้า”
พอหันกลับมาก็ชนเข้ากับขุนศรีวิสารวาจาจนเซ เขารวบตัวเธอไว้ทันแล้วถามออกมาทำไม ฝนเพิ่งซาเม็ด เธอจึงย้อนถามเขาเช่นกัน แล้วกระเซ้าหรือคิดถึงตน ท่านขุนอมยิ้ม
“ข้ามาดูดวงจันทร์ ดูที่อื่นไม่ชัดเท่าตรงนี้”
“หืม...ที่เมืองฝรั่งไม่มีดวงจันทร์หรือเจ้าคะ น่าจะมองเห็นอยู่ทุกคืนนะเจ้าคะ”
ท่านขุนตอบว่าเห็น แล้วเบนสายตาหนี หญิงสาวขำแกล้งเอาไหล่กระแทกไหล่เขาและดักคอว่า คิดถึงตนก็บอกมา ท่านขุนนิ่งไปสักพักก่อนจะเอื้อนเอ่ยออกมาว่า
“ไม่มีวันใดที่ข้าไม่ระลึกถึงเจ้า” ว่าแล้วก็เดินจากไป
“ร้ายนักนะ...แต่ก็น่ารักดีแฮะ” เกศสุรางค์หัวเราะไล่หลัง เก็บความวาบหวามไว้ทั้งคืน
รุ่งเช้า เกศสุรางค์ใส่บาตรเสร็จ ผินกับแย้มกระซิบถามว่าเมื่อคืนฝันดีหรืออย่างไร ได้ยินเสียงหัวเราะคิกๆ แล้วถามว่าฝันอะไร หญิงสาวตอบขำๆว่า ฝันว่ามีคนมาปิ๊ง...
“ปิ้งหรือเจ้าคะ?” ผินถามหน้าตาเหลอหลา
“ปิ๊ง...ไม่ใช่ปิ้ง ปิ้งก็ไหม้หมดน่ะสิ”
สองบ่าวหัวเราะน้ำหมากย้อย ขุนศรีวิสารวาจาเดินเข้ามาบอกให้ผินกับแย้มขึ้นเรือนไปก่อน ทั้งสองรีบเดินออกมาแล้วทำมือโอเคให้กัน จ้อยเห็นงงๆ ทั้งสองจึงสอนให้จ้อยทำด้วย
ขุนศรีวิสารวาจากับเกศสุรางค์ยืนมองสายน้ำ
และเรือที่พายผ่านไปมา มีม่วงนั่งรอในเรือที่ท่าน้ำ
ท่านขุนกล่าวขึ้นว่าตนต้องไปแล้ว หญิงสาวรู้ว่าจะไปเข้าเฝ้าขุนหลวง เขาพยักหน้า
“วันนี้โปรดให้เข้าเฝ้าเป็นการส่วนพระองค์ อ่านเรื่องราวที่ไปเยือนฝรั่งเศส...คุณอาขุนปานเป็นผู้บันทึก แลให้ข้าเป็นผู้คัดลอกข้อความ”
“อ้าว...ที่เขียนในสมุดให้ข้านั่น ลอกจากอาขุนปานหรือเจ้าคะ” เกศสุรางค์ฉงน
“ข้อความในนั้นข้าเขียนเองทุกคำ...ความระลึกถึงของผู้ใดจักใช้คำของผู้อื่นได้เล่า โดยเฉพาะที่มีอยู่เต็มหัวอกจนต้องหาที่ระบายออก หาไม่คงจักอัดแน่นจนเจ้าของหัวอกนั้นมีชีวิตอยู่ต่อไปมิได้” เกศสุรางค์ฟังแล้วสะท้านใจ “หนาวหรือเจ้า...ข้าอยากได้ยินเสียงหัวใจของออเจ้า” เกศสุรางค์ส่ายหน้าไม่อาจสู้สายตาท่านขุนได้ ก้มหน้าเขินอาย ท่านขุนจึงบอกว่า “เมื่อถึงครา...ออเจ้าก็มิใช่คนเก่งอันใดเลย...เพลา
ท่านขุนพูดจบเดินไปลงเรือ เกศสุรางค์โบกมือ ท่านขุนส่ายหน้าเบาๆปรามแต่เธอยังโบกไม่หยุด ท่านจึงเหลียวซ้ายแลขวาก่อนจะโบกมือตอบด้วยกิริยาเคอะเขิน...ม่วงแอบหัวเราะจึงโดนเอ็ด เสียงเกศสุรางค์ตะโกนบอกให้เขากลับเร็วๆ ท่านขุนยิ้มแก้มแทบปริ
พอกลับขึ้นเรือน เห็นจำปากำลังสั่งบ่าวไพร่ค้นหาของจ้าละหวั่น ผินกระซิบบอกว่าสร้อยหรือจี้ฟังไม่ถนัดของแม่นายหาย...จำปาบ่นพึมว่าต้องมีคนใกล้ตัวเอาไป ปริกได้ยินสะดุ้งถามสงสัยตนหรือ จำปาว่ามีเหตุให้สงสัยเพราะปริกเข้าออกห้องตนได้ตลอดเวลา ปริกน้อยใจเถียงก่อนจะเดินหนี จำปาสั่งเสียงเข้มให้นั่งอยู่ เกศสุรางค์รีบเข้ามาช่วยคลี่คลายสถานการณ์
“คุณป้าเจ้าขา แม่ปริกไม่ได้เอาไปหรอกเจ้าค่ะ เพราะแม่ปริกไม่มีนิสัยขโมยหรอกเจ้าค่ะ”
“ก็ยังไรเล่า ข้าถามอยู่นี่” คุณหญิงจำปาร้อนใจจนกลายเป็นดุดัน ในขณะที่ปริกตาโพลงไม่เชื่อหู
“ข้าก็จะตอบอยู่นี่ไงเจ้าคะ คนขโมยคือคนทำผิด เขาจะกลบความผิดเจ้าค่ะ คือเขาจะทำดีกับทุกคน เขาจะไม่ว่าใคร ไม่ทะเลาะกับใคร เขาจะดีกับทุกคน พอของหายก็จะไม่มีใครสงสัยเขาเจ้าค่ะ พอคนไว้ใจเขาแล้วเขาก็ขโมยเจ้าค่ะ”
“แล้วนังปริกมันเป็นไง”
“เป็นคนปากร้ายไงคะ ไม่ดีกับใครซักคน” มีเสียงแย้งว่าดีกับบุ้ง “เพราะบุ้งเป็นลูกไล่ของแม่ปริกตลอดมา”
บ่ายวันนั้น เกศสุรางค์กลับมานั่งอ่านสมุดบันทึกของท่านขุนต่อ ถึงพิธีถวายสาส์น ท่านขุนบรรยายความสง่างามของพระวิสุทธสุนทรจนเห็นภาพ...แล้วต่อด้วยว่าวันนี้ว่างทั้งวันไม่มีงานการใด เหงาจนคิดถึงออเจ้าเหลือเกินแม่การะเกดของพี่...เกศสุรางค์ยิ้มหน้าบาน ไม่ทันไรผินวิ่งเข้ามารายงานว่าเจอสร้อยของคุณหญิงจำปาแล้ว ตกอยู่ที่ศาลาท่าน้ำ แล้วชวนให้ไปดูหน้าปริก
ปริกนั่งร้องไห้กระซิก คุณหญิงจำปาบ่นว่าจะอะไรนักหนา มันก็ต้องสงสัยไว้ก่อน พอเกศสุรางค์เดินมา ปริกเข้าไปกราบ เกศสุรางค์ตกใจรีบห้าม ปริกรำพันว่าตนมองคนผิดไปถึงสองคน แล้วค้อนคุณหญิงจำปาขวับ...
